Czworonożni funkcjonariusze – psy w służbie Straży Ochrony Kolei
Jaka liczba psów obecnie znajduje się w czynnej służbie w Straży Ochrony Kolei?
Obecnie w Straży Ochrony Kolei służy 76 psów. W czerwcu do jednostek trafiło 11 nowych czworonogów.
Jakie rasy psów służą w SOK?
Psy do służby są starannie selekcjonowane. Zwierzęta zakupowane na potrzeby Straży Ochrony Kolei pochodzą wyłącznie z hodowli zarejestrowanych w ogólnokrajowej organizacji społecznej, której statutowym celem jest działalność związana z hodowlą rasowych psów. Do służby trafiają zwierzęta w wieku od 12 do 20 miesięcy. W wyjątkowych przypadkach, gdy pies posiada szczególne predyspozycje, można dokonać zakupu psa w wieku do 24 miesięcy. Największe szanse mają te, które nie boją się huku i szybko przyswajają polecenia przewodnika. Do służby najczęściej trafiają owczarki: niemieckie, belgijskie malinois oraz holenderskie. Wspomniane rasy psów wybiera się ze względu na wysokie predyspozycje, takie jak: inteligencja, posłuszeństwo, wysoka sprawność fizyczna, temperament i zachowanie. Owczarki to psy w typie sportowca, są lojalne i dzielnie uczą się nawet najtrudniejszych komend. Psy służbowe muszą być posłuszne, przewidywalne i opanowane.
Jak długo trwa służba dzielnego czworonoga?
Pies pełni służbę w Straży Ochrony Kolei średnio od 7 do 10 lat. Przepisy regulujące zasady postępowania z psami służbowymi w SOK nie określają górnej granicy wieku psa, który może pełnić czynną służbę. O przydatności psa do służby decydują takie czynniki, jak: stan zdrowia pozwalający na wykorzystanie go w służbie, potwierdzony przez lekarza weterynarii oraz sprawność użytkowa psa potwierdzona uzyskaniem corocznego atestu. Natomiast warunkiem uzyskania atestu przez psa jest wykonanie przez niego konkurencji określonych w zasadach do prowadzenia egzaminów praktycznych i teoretycznych w SOK.
Jak wygląda podstawowe szkolenie psów?
Główne szkolenie psów wraz z przewodnikami odbywa się w Ośrodku Szkolenia Zawodowego oraz Hodowli i Tresury Psów Służbowych w Zbąszyniu. Rozpoczyna się zapoznaniem psa z przewodnikiem, a następnie od krótkich spacerów i poznawania specyfiki obszarów kolejowych. Kolejnym etapem jest udział w kursie podstawowym, podczas którego psy uczą się między innymi aportowania, posłuszeństwa i pokonywania toru przeszkód. Cały proces szkolenia trwa 60 dni roboczych i kończy się egzaminem. Celem kursu jest także przygotowanie funkcjonariusza Straży Ochrony Kolei do pełnienia funkcji przewodnika psa służbowego oraz tresura psa służbowego w celu uzyskania przez psa umiejętności niezbędnych do służby w formacji. Po zakończeniu kursu podstawowego psy podlegają cyklicznie obowiązkowym szkoleniom doskonalącym, które przeprowadzane są raz na 2 miesiące, tj. 5 razy w roku. Ponadto przydatność psa do służby jest corocznie weryfikowana podczas przeprowadzanej atestacji.
Czy oprócz wymienionych powyżej prowadzone są dodatkowe szkolenia?
Psy służbowe Straży Ochrony Kolei biorą udział we wspólnych, z innymi służbami mundurowymi, szkoleniach, organizowanych m.in. z: Policją, Strażą Graniczną, Krajową Administracją Skarbową, Służbą Więzienną, Żandarmerią Wojskową. Celem wspólnych szkoleń jest podniesienie wartości użytkowej psów, umiejętności praktycznej pracy przewodnika z psem, doskonalenie technik pozorowania dla pozorantów oraz wzajemna wymiana doświadczeń między przewodnikami z różnych służb mundurowych. Funkcjonariusze SOK wraz z psami służbowymi wielokrotnie brali także udział w ogólnopolskich zawodach z udziałem innych służb mundurowych, w których osiągali wysokie wyniki.
Straż Ochrony Kolei systematycznie uczestniczy w szkoleniach organizowanych przez Polski Związek Instruktorów i Przewodników Psów Służbowych, który w swoim statucie ma współpracę szkoleniową w dziedzinie kynologii służbowej z Ośrodkami Szkolenia Przewodników i Tresury Psów Służbowych w kraju i za granicą. Niejednokrotnie na szkoleniach organizowanych przez Związek obecni byli instruktorzy tresury i pozoranci z innych krajów, tj. Czech, Słowacji, Niemiec.
W jaki sposób szkoli się psy patrolowo-tropiące?
Program kursu specjalistycznego tresury psów służbowych patrolowo-tropiących jest dodatkowym modułem, który wprowadzany jest dla psów służbowych, które uzyskały atest do służby w Straży Ochrony Kolei oraz mają nawyk i chęć aportowania przedmiotów.
Celem kursu jest wyrobienie u psa służbowego umiejętności przeszukiwania terenu, tropienia śladu ludzkiego i odnajdowania przedmiotów rozmieszczonych w terenie. Przewodnik psa tropiącego powinien zdobyć wiedzę w zakresie postępowania z psem służbowym w trakcie szkolenia z zakresu tropienia. Po zakończeniu kursu pies służbowy otrzymuje kategorię „B” patrolowo-tropiącą. Kurs ma charakter zajęć praktycznych z psem w terenie oraz posiada zakres elementów teoretycznych.
W jakich sytuacjach wykorzystywana jest obecność psa służbowego?
W Straży Ochrony Kolei psy służbowe przeznaczone są do:
- patrolowania stacji i szlaków kolejowych,
- użycia w charakterze „środka” przymusu bezpośredniego,
- pościgu i obezwładnienia osoby podejrzewanej o popełnienie przestępstwa,
- obrony przewodnika przed bezprawnym atakiem zagrażającym jego życiu lub zdrowiu, asekuracji przewodnika podczas czynności legitymowania,
- doprowadzenia osoby ujętej,
- udziału w zasadzkach bądź działaniach operacyjnych, celem ujęcia osoby podejrzewanej o popełnienie przestępstwa,
- przeciwstawienia się osobie niepodporządkowującej się wezwaniu do porzucenia broni, materiału wybuchowego lub usiłującej bezprawnie odebrać broń palną funkcjonariuszowi.
Na czym polega służba „psiego funkcjonariusza”?
Pies jest nieocenionym wsparciem dla funkcjonariusza SOK, który pełni z nim służbę. Psy służbowe sprawdzają się szczególnie tam, gdzie zawodzą zmysły człowieka. Na specyficznym obszarze działania, jakim jest teren kolejowy, znajduje się wiele miejsc, w których pomoc czworonoga jest niezastąpiona. Psy wspólnie z funkcjonariuszami SOK nadzorują szlaki kolejowe oraz przesyłki wagonowe. Towarzyszą w czasie patroli w pociągach i na dworcach. Pies-funkcjonariusz potrafi zarówno zatrzymać i unieszkodliwić przestępców, jak i pełnić funkcje obronne. Doskonały węch, słuch oraz zwinność i szybkość psów służbowych wykorzystywane są najczęściej na szlakach wzdłuż linii kolejowych. Patrole z psami wysyłane są m.in. w miejsca szczególnie zagrożone kradzieżami infrastruktury, jak również do zabezpieczenia przemieszczających się uczestników imprez masowych. Należy pamiętać, że pies służbowy w Straży Ochrony Kolei, jak i we wszystkich formacjach mundurowych, jest zaliczany do środków przymusu bezpośredniego.
Do ilu osób „przypisany” jest pies?
Pies zawsze pracuje z tym samym przewodnikiem. W przypadku uniemożliwiającym racjonalne wykorzystanie i utrzymanie psa służbowego przez dotychczasowego przewodnika, psa służbowego można przekazać innemu przewodnikowi lub kandydatowi na przewodnika.
Gdzie na co dzień przebywają zwierzęta? Czy mieszkają ze swoim przewodnikiem?
Psy poza służbą przebywają w gniazdach psów służbowych, zorganizowanych przy jednostkach Straży Ochrony Kolei. Jeśli jednak nie ma takiej możliwości, dopuszczalne jest trzymanie psa w warunkach domowych u przewodnika. Pomieszczenia dla psów służbowych muszą być zlokalizowane z dala od źródeł intensywnego hałasu, w miejscach niedostępnych dla osób postronnych. Zabrania się również lokalizowania pomieszczeń dla psów służbowych w miejscach podmokłych, w pobliżu ścieków, wysypisk śmieci, stołówek, zakładów chemicznych oraz hodowli zwierząt. Pomieszczenia dla psów powinny być poddawane odpowiednim zabiegom sanitarnym, poprzez codzienne usuwanie nieczystości z kojca i wybiegów, dezynfekcje budy i kojca raz w miesiącu, a także utrzymanie ścian kojca w należytej czystości.
Kto dba o psy służbowe, tzn. o wyczesywanie, kąpiel?
Do obowiązków przewodnika psa służbowego należy między innymi utrzymanie psa w należytej czystości oraz dbanie o stan zdrowotny psa i jego kondycję fizyczną. Pielęgnacja psa ma na celu utrzymanie estetycznego wyglądu oraz zapobieganie chorobom. Psy odrobaczane są na wiosnę i jesienią oraz nie później niż 14 dni przed planowanymi szczepieniami. W okresie od wiosny do jesieni psy zabezpieczane są przed pasożytami zewnętrznymi. Psy czyszczone są poza kojcem, każdorazowo przed służbą i po jej zakończeniu.
Czym zwierzęta są karmione i w jaki sposób SOK dba o ich zdrowie?
Psy służbowe żywione są karmą gotową suchą i karmą w puszkach. W uzasadnionych przypadkach stosuje się karmę tradycyjną (gotowaną). Dzienną normę żywienia dla psów służbowych karmionych karmą gotową ustala się indywidualnie i uzależniona jest ona od wagi psa oraz zaleceń ilościowych producenta karmy. Ponadto czworonogom podaje się witaminy na stawy, kości i sierść zgodnie z zaleceniami weterynaryjnymi.
Psy w Straży Ochrony Kolei korzystają z usług weterynaryjnych świadczonych przez gabinety weterynaryjne oraz lecznice dla zwierząt, na podstawie umów zawartych pomiędzy Komendą Główną Straży Ochrony Kolei a dedykowanymi do tego celu placówkami. W ramach umów psy objęte są kompleksowym leczeniem, jak również pełną gamą usług profilaktycznych. Ponadto na terenie Ośrodka Szkolenia Zawodowego oraz Hodowli i Tresury Psów Służbowych w Zbąszyniu znajduje się ambulatorium weterynaryjne umożliwiające zapewnienie pomocy doraźnej psom przebywającym w ośrodku.
Czy trudno jest zostać przewodnikiem psa? Jakie szkolenie trzeba przejść?
Przewodnikiem psa służbowego może zostać funkcjonariusz Straży Ochrony Kolei wykazujący się zamiłowaniem do zwierząt oraz posiadający odpowiednie predyspozycje do podjęcia czynności przewodnika psa służbowego. Musi wyrażać chęć podjęcia opieki nad psem i pracy z psem oraz ukończyć kurs na przewodnika psa służbowego w trybie przewidzianym w obowiązującym programie szkolenia.
Czy pamięta pan jakieś wyjątkowe interwencje SOK z udziałem psów służbowych?
Podam dwa przykłady osiągnięć psów służbowych z naszej formacji. W pierwszym przypadku owczarek niemiecki o imieniu Amor, wraz ze swoim przewodnikiem, udaremnili próbę samobójczą. Do zdarzenia doszło na przejeździe kolejowo-drogowym w Chełmie. Podczas patrolu funkcjonariusze Straży Ochrony Kolei z odległości około 200 m od przejazdu zauważyli mężczyznę stojącego na torach, ubranego jedynie w koszulę. Z oddali słychać było już nadjeżdżający pociąg, a mężczyzna nie reagował na polecenia funkcjonariuszy wzywające go do zejścia z torów. Ponieważ mężczyzna znajdował się w znacznej odległości od patrolu SOK, funkcjonariusz SOK podjął błyskawiczną decyzję o wykorzystaniu psa służbowego. Amor w ostatniej chwili zepchnął niedoszłego samobójcę z torów tuż przed nadjeżdżającym pociągiem. Kolejnym przykładem jest zdarzenie z Węglińca. Podczas patrolu stacji towarowej funkcjonariusze Straży Ochrony Kolei, wspólnie z psem służbowym, ujęli na gorącym uczynku sprawcę kradzieży węgla z jednego z wagonów pociągu stojącego w torach odstawczych. Złodziej nie miał szans w konfrontacji z psem, który dopadł go po krótkim pościgu. Warto wskazać, że w czasie ujęcia pies służbowy SOK nie zranił sprawcy, ani nawet nie zniszczył mu ubrania.
Kiedy pies-funkcjonariusz odchodzi na emeryturę i gdzie trafia po służbie?
Psa wycofuje się ze służby w Straży Ochrony Kolei w następujących przypadkach:
- utraty sprawności użytkowej psa;
- w stanach chorobowych, nierokujących poprawy;
- gdy przewodnik psa nie sprawuje należytej opieki nad podopiecznym i nie ma możliwości przekazania psa innemu funkcjonariuszowi;
- gdy przewodnik zrezygnował z pracy z psem służbowym i nie ma możliwości przekazania psa innemu funkcjonariuszowi;
- gdy kandydat na przewodnika psa nie zaliczył egzaminu z umiejętności praktycznych na kursie z zakresu tresury psa służbowego lub kursie na przewodnika psa i nie ma możliwości przekazania psa innemu funkcjonariuszowi.
Decyzję o wycofaniu psa ze służby podejmuje komisja, która po zapoznaniu się z protokołem proponuje przekazanie psa dotychczasowemu przewodnikowi lub sprzedaż psa w drodze przetargu. W przypadku, kiedy pies służbowy został wycofany ze służby, a dotychczasowy przewodnik ze względu na swoje warunki bytowe nie wyraża zgody na opiekę nad nim lub nie został sprzedany w drodze przetargu, zwierzę trafia na zasłużoną „emeryturę” do Ośrodka Szkolenia Zawodowego Straży Ochrony Kolei oraz Hodowli i Tresury Psów Służbowych w Zbąszyniu. W odpowiednich warunkach pozostaje do końca swoich dni pod opieką wykwalifikowanych funkcjonariuszy i pracowników.
