Bezpieczeństwo na przejazdach oczami funkcjonariuszy Straży Ochrony Kolei.
Sygnalizacja świetlna jest jednym z najlepszych sposobów, aby zapewnić bezpieczeństwo na skrzyżowaniu, także tym, gdzie droga przecina tory. Wjazd na przejazd przy migającym czerwonym świetle stanowi wykroczenie – za jego popełnienie grożą wysokie kary. Pomimo tego, że widmo mandatu i otrzymanie punktów karnych mają za zadanie zmobilizować kierowców do przestrzegania przepisów, wciąż zdarzają się tacy, którzy nie stosują się do przepisów ruchu drogowego. Życie w ciągłym biegu stanowczo nie sprzyja bezpiecznej jeździe. Refleksja pojawia się, gdy kierowca faktycznie zostanie ukarany. Kierowcy nie stosują się do znaku STOP i Krzyża św. Andrzeja oraz nie zwracają uwagi na sygnalizację świetlną i dźwiękową. Czasami zdarza się, że wręcz omijają półrogatki.
Kategorie przejazdów kolejowo-drogowych
Według przepisów obowiązujących w Polsce przejazdy kolejowo-drogowe i przejścia w poziomie szyn mogą być zabudowywane na tych liniach kolejowych, na których ruch pociągów odbywa się z prędkością nie większą niż 160 km/h. Dzielą się one na 6 kategorii oznaczonych literami od A do F. Na przejazdach kategorii A ruch drogowy kierowany jest przez pracowników kolei. Przejazd kategorii A (2125 szt.1 1) posiada rogatki zamykające całą szerokość jezdni i chodnika oraz sygnalizację świetlną. Przejazd kategorii B (1572 szt. 2) jest wyposażony w półrogatki, które mogą zamykać tylko prawy pas ruchu lub całą szerokość jezdni i sygnalizator świetlny. Zamykanie i otwieranie drogi dla pojazdów i pieszych odbywa się w pełni automatycznie. Przejazdy kategorii C (1640 szt. 3) są również przejazdami w pełni automatycznymi, na których ruch drogowy sterowany jest przez sygnalizator świetlny. Te przejazdy oznakowane są znakiem drogowym G-3/G-4 – krzyż św. Andrzeja, który wyznacza miejsce zatrzymania pojazdu. Uczestnicy ruchu drogowego muszą pamiętać o tym że, jeśli przejazd jest wyposażony w sygnalizator świetlny, migający na przemian czerwonym światłem, można przekroczyć tory tylko wtedy, gdy sygnał na nim nie jest nadawany. Prawie połowę (4960 szt. 4) przejazdów kolejowo-drogowych stanowią przejazdy kat. D. Są one oznaczone znakiem G-3/G-4 – krzyż św. Andrzeja. W szczególnych przypadkach – brak możliwości zapewnienia kierowcy widoczności czoła pociągu z odległości 20 m przed przejazdem – zarządca drogi umieszcza przed przejazdem kat. D znak B-20 STOP. Przejścia dla pieszych w poziomie szyn (453 szt. 5) stanowią kategorię E. Mogą one być wyposażone w labirynt, kołowrotek, rogatki, sygnalizator lub krzyż św. Andrzeja. Przejazdy kat. F (862 szt.6) są zlokalizowane na drogach niepublicznych. Są wyposażone w rogatki, które są otwierane tylko na czas pokonania przejazdu i następnie muszą zostać ponownie zamknięte.
Jakie błędy popełniają kierowcy i co im za to grozi?
Co grozi kierowcy za popełnienie wykroczenia na przejeździe kolejowo-drogowym? Jest kilka „opcji”, w zależności od służb podejmujących stosowną interwencję. Podstawowy przepis z prawa o ruchu drogowym opisuje zachowanie kierującego przed i na przejeździe kolejowym 7:
„3. Kierującemu pojazdem zabrania się:
1) objeżdżania opuszczonych zapór lub półzapór oraz wjeżdżania na przejazd, jeżeli opuszczanie ich zostało rozpoczęte lub podnoszenie nie zostało zakończone;
2) wjeżdżania na przejazd, jeżeli po drugiej stronie przejazdu nie ma miejsca do kontynuowania jazdy”
Przepisy te przewidują za powyższe wykroczenie mandat w wysokości 2000 zł oraz 15 punktów karnych.
To nie jedyny przepis dotyczący wspomnianego wykroczenia. Kodeks wykroczeń zawiera zapis w Art. 97a 8.:
„Uczestnik ruchu lub inna osoba znajdująca się na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu, a także kierujący pojazdem, który narusza zakaz:
1) objeżdżania opuszczonych zapór lub półzapór na przejeździe kolejowym, wjeżdżania na przejazd, jeśli opuszczanie zapór lub półzapór zostało rozpoczęte lub podnoszenie ich nie zostało zakończone, oraz wejścia lub wjazdu na przejazd kolejowy za sygnalizator lub za inne urządzenie nadające sygnały, przy sygnale czerwonym, czerwonym migającym lub dwóch na przemian migających sygnałach czerwonych,
2) wjeżdżania na przejazd kolejowy, jeśli po jego drugiej stronie nie ma miejsca do kontynuowania jazdy,
podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny w wysokości nie niższej niż 2000 złotych.”
Jednakże nie tylko funkcjonariusze Policji mają prawo do ukarania mandatem za przewinienie, dotyczące nieprawidłowego wjazdu na przejazd. Funkcjonariusze Straży Ochrony Kolei również posiadają możliwości prawne do ukarania za to wykroczenie. Zgodnie z przepisami porządkowymi obowiązującymi na obszarze kolejowym, w pociągach i innych pojazdach kolejowych oraz w pomieszczeniach przeznaczonych do obsługi podróżnych korzystających z transportu kolejowego na dworcach kolejowych, zabrania się 9:
„5) przechodzenia i przejeżdżania przez przejazd kolejowo-drogowy lub przejście oraz przepędzania przez nie zwierząt, w przypadku gdy:
a) zbliża się pojazd kolejowy, a przejazd kolejowo-drogowy lub przejście nie są zabezpieczone urządzeniami, o których mowa w lit. b i c,
b) zapory są zamknięte, zamykanie ich zostało rozpoczęte lub otwarcie ich nie zostało zakończone,
c) sygnalizacja świetlna lub akustyczna zapowiada zbliżanie się pojazdu kolejowego”
W tym przypadku funkcjonariusz może ukarać osobę popełniająca wykroczenie mandatem do 500 zł.
Jak można zauważyć rozpiętość kar jest duża, jednak wszystkie mają za zadanie osiągniecie jednego wyraźnego celu. W ramach współpracy z jednostkami Policji 10, Straż Ochrony Kolei inicjuje działania prewencyjne na przejazdach oraz prowadzi postępowania wyjaśniające przeciwko kierowcom, którzy nie stosują się do w/w przepisów. Każdorazowe ujawnienie wykroczenia, ustalenie i ukaranie sprawcy mają wpływ na zaangażowanie wielu osób, kolejarzy, funkcjonariuszy SOK i policjantów. Efekty takich działań przynoszą wymierne korzyści ograniczając liczbę wypadków oraz negatywnych zachowań. Pozytywne jest również uzyskiwanie informacji zwrotnych o docenianiu takiej roli przez uczestników ruchu.
W roku 2022 w czasie interwencji podejmowanych i prowadzonych przez jedną z jednostek Straży Ochrony Kolei, przeprowadzono anonimowe ankiety dotyczące działań kierowców, którzy popełnili wykroczenia. W badaniach prowadzonych w okresie wrzesień – listopad 2022 r. uczestniczyło 60 osób. Podczas analizy nie brano pod uwagę różnicy wynikającej z płci, wieku czy doświadczenia kierowcy.
Kierujący zapominają, że to migający czerwonym światłem sygnalizator świetlny jest tym elementem, który zabrania wjazdu na przejazd [11]. Niejednokrotnie na przejazdach automatycznych (kat. B) zdarza się pewna cyklicznie występująca sytuacja. Pociąg zbliżający się do przejazdu najeżdża na czujnik powodujący zamykanie przejazdu. Aktywuje się sygnalizacja świetlno-dźwiękowa, a następnie zamykana jest rogatka. Po minięciu przejazdu pociąg uruchamia kolejny czujnik, który aktywuje procedurę otwierania rogatek. Drągi zaczynają się unosić jednak światła wskazują wyraźnie, że jest zakaz wjazdu za sygnalizator. W tym samym momencie, gdy jeden z pociągów „otwiera” przejazd, drugi pociąg, jadący po sąsiednim torze, najeżdża na czujnik, który „zamyka” przejazd. Kierowcy, którzy zignorowali czerwone, migające światło na sygnalizatorze znajdują się w połowie przejazdu, gdy rogatki zaczynają opadać. Pojawia się zagrożenie, stres i panika. Taka sytuacja wyraźnie wskazuje, na konieczność dokładnego wyczekania momentu, gdy światła zostaną wygaszone i bezpiecznego wjazdu na przejazd.
Podsumowując, realne zagrożenie istniejące w czasie pokonywania przejazdów kolejowo-drogowych jest wyraźnie widoczne. Kierowcy mają świadomość o konsekwencjach wynikających z nieprzestrzegania przepisów. Jest to osiągnięte przez współdziałanie wielu czynników. Z całą pewnością mają na to wpływ wysokie i natychmiast egzekwowane kary finansowe, stosowane przez funkcjonariuszy Policji oraz Straży Ochrony Kolei. Ale również widoczny wpływ działań edukacyjno-informacyjnych, prowadzonych na wielu płaszczyznach. Wszystkie działania sprowadzają się do osiągnięcia założonego celu czyli zapewnienia bezpieczeństwa na przejazdach kolejowo-drogowych.
Tekst powstał przy współpracy ze Strażą Ochrony Kolei z posterunku w Dęblinie.
[1] Liczba przejazdów na liniach eksploatowanych przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A., stan na 31.01.2023 r.
[2] Ibid.
[3] Ibid.
[4] Ibid.
[5] Ibid.
[6] Ibid.
[7] Dz.U.2022.0.988 t.j. Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym.
[8] Dz.U.2022.0.2151 t.j. - Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. - Kodeks wykroczeń.
[9] art. 65 ust 3 ustawy o transporcie kolejowym z dnia 28.03.2003 r.
[10] § 3 ust. 1 pkt 8 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 29 września 2004 r. w sprawie współdziałania Straży Ochrony Kolei z Policją, Strażą Graniczną i Inspekcją Transportu Drogowego,
[11] Rozporządzenie Ministrów Infrastruktury oraz Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 lipca 2002 r. w sprawie znaków i sygnałów drogowych nowelizacja z dnia 8 marca 2019 r. § 98. 5.
